Wikipedia

Αποτελέσματα αναζήτησης

Παρασκευή 21 Νοεμβρίου 2014

ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ

Ένας παριανός νέος επιστήμονας, ο Γιάννης Γεωργούσης, μας έστειλε και εμείς το δημοσιεύουμε,  ένα σημαντικό του κείμενο, που αναφέρεται στην ψυχική υγεία.

Το κείμενο γράφτηκε  με αφορμή  πρόσφατο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, όπου σπουδαίοι επιστήμονες  του χώρου, ανέπτυξαν θέματα που αφορούν τους ψυχικά πάσχοντες.

Αξίζει να διαβαστεί απ΄όλους μας.

Στο συνέδριο που διοργάνωσε η ΕΣΑμεΑ και το Ν.C.D.P στο ξενοδοχείο «ΤITANIA» στο κέντρο της Αθήνας στις 13 και 14 Νοεμβρίου 2014 μέλη της λέσχης Φοίνικας παρευρέθησαν και ενημερώθηκαν.

Στο συνέδριο αναφέρθηκαν πολλά θέματα για την αναπηρία και συγκεκριμένα για την ψυχική υγεία, όπως η ολοκλήρωση της διεθνούς σύμβασης του 2006 και η αυτενέργεια, η αυτοδιάθεση και η αυτοεκπροσώπηση.

Ο «κόσμος» των ψυχικώς νοσούντων αυτοοργανώνεται, λαμβάνει πρωτοβουλίες, δραστηριοποιείται, ενημερώνει και συνεργάζεται. Στρέφεται προς μια ακτιβιστική λογική των δικαιωμάτων του (Το κείμενο που ακολουθεί είναι βασισμένο σε προσωπικές σημειώσεις και πιθανά λάθη είναι αναπόφευκτα.

Όποιοι και όποιες ενδιαφέρονται, μπορούν να απευθυνθούν στο διαδίκτυο, στο κείμενο της σύμβασης και άλλες πηγές για μια πιο ορθή και ολοκληρωμένη άποψη).

Η διεθνής σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών έχει ψηφιστεί από περίπου 160 κράτη-μέλη. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ έχουμε κύρωση διεθνούς σύμβασης και από το 2010-11 υφίσταται η υποχρέωση δέσμευσης από την καινούρια σύμβαση. 28 μέλη της ΕΕ έχουν υπογράψει τη σύμβαση και 25 την έχουν κυρώσει.

Ο προοδευτικός τρόπος αντιμετώπισης των ζητημάτων αναπηρίας σχετίζεται με συνολική αλλαγή των πολιτικών για τα ζητήματα της αναπηρίας, ενώ με το συντηρητικό τρόπο βαφτίζουμε δομές και συμπεριφορές του παρελθόντος ως μηχανισμούς υλοποίησης της σύμβασης.

Η υλοποίηση της σύμβασης δεν είναι μια στατική, αλλά εξελίξιμη υπόθεση. Κατά την περίοδο της κρίσης στην Ελλάδα, η υλοποίηση της σύμβασης καθυστέρησε και εμποδίστηκε. Έχει υποστηριχθεί πως η κρίση επέφερε και επιδείνωσε την κρίση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με την καθοδήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την ΕΣΑμεΑ σχεδιάστηκε ένα παρατηρητήριο.

Σχετικά με την ψυχιατρική μεταρρύθμιση, η τελευταία πρέπει να έχει ως πεμπτουσία τον απόλυτο σεβασμό των δικαιωμάτων των ψυχικώς πασχόντων. Με το νόμο του Ιουνίου του 2014 οι ψυχικώς πάσχοντες και οι συγγενείς τους συμμετέχουν στο όργανο που χειρίζεται τα δικαιώματά τους.
Με το ΚΥΣΠΕ επιτυγχάνεται η κοινωνική ενσωμάτωση των ψυχικώς πασχόντων. Ήδη λειτουργούν 23 τέτοιοι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα, που εξασφαλίζουν τον αυτοβιοπορισμό, την αξιοπρέπεια και τη βελτίωση της ψυχικής υγείας των πασχόντων.

Όλα είναι θέμα προτεραιοτήτων και αν το δόγμα είναι ανθρωποκεντρικό, παρέχεται καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών υγείας. Η Λέρος δεν υπήρξε κακή περίπτωση ιατρικής, αλλά κακό παράδειγμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σ’ αυτό το πρόγραμμα του συνεδρίου, η ψυχική αναπηρία και τα ανθρώπινα συνέπλευσαν.

Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οι οικογένειες και οι λήπτες συνεργάζονται, αλλά οι λήπτες έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Με την προβολή του προσωπικού παραδείγματος και την προσωπική αφήγηση, πείθουν περισσότερο από τις ιατρικές ομιλίες. Η ανταλλαγή εμπειριών και απόψεων μεταξύ επαγγελματιών-συγγενών-ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, με πρωταγωνιστικό ρόλο στους τελευταίους, είναι ο στόχος των σεμιναρίων. Στο μεταξύ, διεθνής έρευνα διεξάγεται για την ανάπτυξη δικαιώματος αυτοσυνηγορίας σε άλλες χώρες.

Συνοπτικά, ο στόχος του συνεδρίου ήταν η αναβάθμιση του δημόσιου διαλόγου, η συζήτηση για τη σύμβαση των ατόμων με αναπηρία και για την υλοποίησή της καθώς και η διεθνής εμπειρία με τις ιδέες που προσκομίζει.

Η Σύμβαση πρέπει να ειδωθεί ως εργαλείο. Δεν κατοχυρώνει νέα δικαιώματα, αλλά ανατοποθετείται σε παλιά. Σκοπός της σύμβασης είναι η προαγωγή της ίσης απόλαυσης δικαιωμάτων και ελευθεριών στα άτομα με αναπηρία. Η αναπηρία είναι κοινωνικό κι όχι ατομικό πρόβλημα. Τα άτομα με αναπηρία είναι υποκείμενα ίσων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Προωθείται η άμεση και ενεργητική συμμετοχή ατόμων με αναπηρία σε όλα τα θέματα.

Εδώ όμως ανακύπτει ένα πρόβλημα. Η σύμβαση αφορά τα άτομα με ψυχική αναπηρία; Αν η αναπηρία ορίζεται από τη σύμβαση με βάση τα εμπόδια, τις μακροχρόνιες επιπτώσεις και τη δημιουργία διακρίσεων, τότε τα άτομα με ψυχική αναπηρία εμπίπτουν στην κατηγορία των ανάπηρων. Η απάντηση δηλαδή είναι καταφατική. Συγκεκριμένα, η σύμβαση αναφέρεται στη δικαιοπρακτική ικανότητα, τμήμα της οποίας είναι η ισότητα ενώπιον του νόμου και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη.

Το άρθρο 12 της σύμβασης αφορά την ισότητα, ενώ το άρθρο 13 την πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Η καινοτομία του άρθρου 12 είναι ο συνδυασμός της υποστήριξης για δικαιοπρακτική ικανότητα και η αποδοχή μηχανισμών στήριξης των ατόμων με προβλήματα. Με το άρθρο 13 θεσμοθετούνται μηχανισμοί συνηγορίας που παρέχουν υποστήριξη και πληροφόρηση, στα πλαίσια των οποίων ο ψυχικώς πάσχων αποφασίζει μόνος.

Η σύμβαση δεν προβλέπει τον ακούσιο εγκλεισμό, παρά μόνο υπό προϋποθέσεις, όπως δεν προβλέπει μορφές βασανιστηρίων, εκμετάλλευσης, βίας και κακομεταχείρισης. Ενώ το άρθρο 19 παρέχει το δικαίωμα για ανεξάρτητη διαβίωση στα άτομα με ψυχική αναπηρία. Η σύμβαση καταπολεμά πρακτικές διαχωρισμού, απομόνωσης, ακούσιου εγκλεισμού. Τελικά η σύμβαση παρέχει βάσεις για μια αυτόνομη ένταξη στην κοινωνία, σε μια στιγμή που υφίσταται ένα κίνημα ατόμων με ψυχοκοινωνική αναπηρία.

Απώτερος σκοπός των άρθρων 12 και 13 της σύμβασης και η λογική της είναι να καταπολεμηθούν το στίγμα και τα στερεότυπα και να ενισχυθεί η επικοινωνία.

Η αυτονομία του ατόμου συνιστά προϋπόθεση για να συμμετέχει κάποιος ισότιμα σε μια κοινωνία. Γι’ αυτό και η εκπροσώπηση σε θέματα ακούσιας νοσηλείας έχει μεγάλη σημασία. Υπάρχουν δύο τρόποι παρέμβασης: η αφαίρεση της ικανότητας του αποφασίζειν και η υποστήριξη. Η τελευταία είναι που προβλέπεται από τη σύμβαση.

Τα άτομα με ψυχική αναπηρία οργανώνονται και γίνονται συνήγοροι των δικαιωμάτων τους. Με μια διευρυμένη αντίληψη της αυτονομίας, το άτομο αποφασίζει στο μεγαλύτερο βαθμό, παραμένοντας αυτόνομο, κάτι που οδηγεί και σε μια διευρυμένη αντίληψη συνηγορίας. Εννοείται πως οι διαφορετικές ανάγκες χρήζουν και διαφορετικής υποστήριξης. Η συνηγορία είναι μέσο και μηχανισμός διεκδίκησης αυτονομίας και δικαιωμάτων.

Τα θέματα αυτά συζητούνται πολλά χρόνια. Το καινούριο είναι η αποτύπωση σε ένα δεσμευτικό κείμενο.

Δύο εργαλεία υπάρχουν από τη διεθνή εμπειρία για την υπεράσπιση των ατόμων με αναπηρία. Τα νομικά εργαλεία, όπως π.χ. στον Καναδά παρέχουν εκ των προτέρων οδηγίες και βούληση. Σε τέτοια νομικά εργαλεία, δεν απαιτείται η παρέμβαση δικαστηρίων. Μετά είναι η φυσική υποστήριξη από φορείς, ΜΚΟ, εκπαιδευμένα άτομα κτλ, όπως ο προσωπικός διαμεσολαβητής (Σουηδία) ή η υποστήριξη από ομολόγους, όπου προϋποτίθεται η αλληλοκατανόηση κι ο αλληλοσεβασμός.

Στην Ελλάδα έχουμε το καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης, που τροποποιήθηκε το 1996 και προβλέπει ευρεία γκάμα επιλογών. Στην πράξη εφαρμόζεται με διαφορετικό τρόπο, αλλά οι αποφάσεις, άνω του 90%, αφορούν πλήρη στερητική δικαστική συμπαράσταση. Το πάσχον άτομο δε συμμετέχει πουθενά. Έτσι, στην πράξη η δικαστική συμπαράσταση χρησιμοποιείται ως υποκατάσταση και ο νόμος δε δίνει τόση έμφαση στο άτομο με προβλήματα, αλλά στους τρίτους.

Είναι μια ανεστραμμένη λογική, όταν ο δικαστής δεν εκτιμά τις δυνατότητες και τις ανάγκες του ατόμου, αλλά εστιάζει στο τι αυτό το άτομο δεν μπορεί να κάνει. Η πραγματικότητα δείχνει πως δεν υπάρχουν μηχανισμοί συνηγορίας σε ιδρύματα και για άτομα που αντιμετωπίζουν έκτακτες ανάγκες.

Οι νόμοι βέβαια δεν είναι πανάκεια, αλλά αποτελούν μια καλή βάση για διεκδικήσεις. Όπως προελέχθη, σχετικά με την αναπηρία, οι νόμοι δεν είναι σαφείς, αλλά ερμηνεύονται. Στο Σύνταγμα της Ελλάδας δε γίνεται διάκριση μεταξύ αναπηρίας και ψυχικής αναπηρίας, αλλά οι αναφορές του είναι στην αναπηρία γενικά. Το ελληνικό Σύνταγμα προβλέπει αυτονομία, επαγγελματική ένταξη και συμμετοχή στην κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή. Το άρθρο 21 αναγορεύει την υγεία σε κοινωνικό δικαίωμα, ενώ με προσθήκη το 2001, το άρθρο 5 παρ 5 του συντάγματος προσθέτει ένα νέο ατομικό δικαίωμα., σχετικά με το δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής ταυτότητας.

Το Σύνταγμα παρέχει διάφορα κοινωνικά δικαιώματα (όπως π.χ. περίθαλψη, αποκατάσταση, ανεξάρτητη ζωή, συμμετοχή, εκπαίδευση, εργασία) και ατομικά (όπως π.χ. ελευθερία, αξιοπρέπεια, ισότητα, επιλογή της θεραπείας, απόρρητο, έννομη προστασία). Με την αρχή της ισότητας απαγορεύονται οι διακρίσεις. Η προστασία των δικαιωμάτων επιτυγχάνεται και με τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, που έχει κυρωθεί και από την ΕΕ.

Τα άτομα με ψυχική αναπηρία είναι υποκείμενα δικαίου και απολαμβάνουν καταρχήν ικανότητα δικαιοπραξίας. Υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί προστασίας των δικαιωμάτων όπως η αιτήσεις στη Δημόσια Διοίκηση, η αναφορά στο συνήγορο του πολίτη, η προσφυγή στα δικαστήρια, η καταγγελία στην Ειδική Επιτροπή Προστασίας Δικαιωμάτων ατόμων με Ψυχικές διαταραχές.

Για το άρθρο 12 της σύμβασης διατυπώθηκαν πολλές επιφυλάξεις. Οι κυβερνήσεις δεν κατενόησαν τη διαφορά στο άρθρο 12 είτε δεν ήθελαν να την κατανοήσουν. Έτσι μπήκε σχόλιο από την Επιτροπή. Εγείρεται ένα φιλοσοφικό ερώτημα: Ποιος είναι ο ρόλος της ερμηνείας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Θα είναι όχημα συντήρησης και σύγχυσης ή αλλαγής;

Τα δικαιώματα εγείρουν αξιώσεις σε αντίθεση με την ελεημοσύνη και επίσης υπάρχουν μόνο όσο ασκούνται. Με πολλούς τρόπους λοιπόν διασφαλίζεται η συμμετοχή των ψυχικώς πασχόντων στις αποφάσεις. Κεντρικό σύνθημα της αυτοσυνηγορίας είναι το «Τίποτε για εμάς, χωρίς εμάς».

Η συνηγορία είναι τρόπος αντιμετώπισης ατομικών και κοινωνικών προβλημάτων, μηχανισμός διεκδίκησης δικαιωμάτων και υποστήριξης της αυτονομίας. Η προώθηση της αυτοεκπροσώπησης και της αυτοσυνηγορίας καλύπτει κενά και προωθεί την αυτοδιάθεση και τη συμμετοχικότητα. Η αυτοσυνηγορία συνιστά ειδική μορφή συνηγορίας, όπου στο επίκεντρο βρίσκεται το άτομο και τα δικαιώματά του. Αυτός ο όρος δεν απαντάται με σαφήνεια και προσδιορίζεται με σύνθετες έννοιες, όπως π.χ. λήπτες υπηρεσιών κτλ

Η αυτοσυνηγορία αποτελείται από χαλαρές οργανώσεις με κοινούς σκοπούς, χαρακτηρίζεται από αυτοοργάνωση και έχει ως σκοπό την προστασία δικαιωμάτων. Δεν έχει μια σαφή ιδεολογία και ένα ενιαίο φιλοσοφικό πρόγραμμα. Είναι ενδεικτικό ότι κάποιο ρεύμα αρνείται ολικά την ψυχιατρική, ενώ άλλοι επιδιώκουν να τη βελτιώσουν ή να την αλλάξουν σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους ειδικούς.

Παρ’ όλα αυτά έχουν κάποιες βασικές αρχές. Η ενδυνάμωση είναι ο απώτερος στόχος της αυτοσυνηγορίας. Άλλοι στόχοι είναι η οπτική των ληπτών και η ανάρρωση. Ο ρόλος αυτών των οργανώσεων είναι η ενημέρωση, η βοήθεια απαλλαγής από τη δικαστική συμπαράσταση, η βοήθεια στα άτομα που νοσηλεύονται σε ιδρύματα και η προστασία των δικαιωμάτων τους, η παρατήρηση και η παρακολούθηση που θα δημιουργήσουν ευνοϊκότερες συνθήκες για τους λήπτες υπηρεσιών και τα δικαιώματά τους.

Οι ομάδες αυτοσυνηγορίας δρουν ποικιλοτρόπως, όπως με την αυτοβοήθεια, την αλληλοβοήθεια, με προγράμματα χρηστών υπηρεσιών κοκ. Υπάρχουν και κάποιες ομάδες αυτοσυνηγορίας εντός ιδρυμάτων. Χαρακτηριστικά αυτών των οργανώσεων είναι τα διεθνή και ευρωπαϊκά δίκτυα, οι θεματικές οργανώσεις, οι οργανώσεις σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο και είναι αλήθεια πως υπάρχει ανάγκη δικτύωσης, για μια καλύτερη εκπροσώπηση και προστασία των δικαιωμάτων.
Σε κάποιες χώρες η αυτοσυνηγορία είναι υπό ανάπτυξη, ενώ σε κάποιες άλλες ανεπτυγμένη. Συνήθως χρηματοδοτούνται όχι αυτόνομα, αλλά από το σύστημα ψυχικής υγείας.

Για κάποιους η σχέση με το αναπηρικό κίνημα αποτελεί τρόπο διεκδίκησης των δικαιωμάτων, ενώ για άλλους η ανάγκες των ψυχικώς πασχόντων είναι διαφορετικές.

Η αυτοσυνηγορία είναι δυναμικό κι όχι στατικό κίνημα. Ενώ ξεκίνησε ως κίνημα διαμαρτυρίας, σήμερα έχει λάβει ευρύτερες διαστάσεις. Τελικά, η ζύμωση γίνεται γύρω από τρεις θεματικές. Τα δικαιώματα (Σύμβαση), την αυτοοργάνωση και τη συνηγορία.

Κάποια από τα συμπεράσματα είναι τα εξής:
1) Χρειάζονται συμμαχίες και στους εντός και στους εκτός συστήματος
2)Απαιτείται συλλογικότητα
3)Χρειάζεται δικτύωση
4)Είναι αναγκαίες οι επαφές με συναδέλφους κα
5)Ανάγκη για ένα σταθερό και μόνιμο παρατηρητήριο
6)Κομβική η ύπαρξη θεσμών καθώς και
7)υποδομών υποστήριξης

Γιάννης Γεωργούσης

Δεν υπάρχουν σχόλια: