TO BHMA/ The Project Syndicate
Αν και το ΝΑΤΟ πιθανότατα δεν θα θελήσει να επαναλάβει σύντομα μια στρατιωτική παρέμβαση σαν αυτή της Λιβύης σε άλλο μέρος του κόσμου, φαίνεται ότι η συμμαχία, με λίγη βοήθεια από τους φίλους της, κατάφερε τελικά να επικρατήσει στη Λιβύη, πετυχαίνοντας την ανατροπή του συνταγματάρχη Καντάφι. Είναι μια καλή στιγμή για το ΝΑΤΟ, αλλά προκαλεί περισσότερο ένα αίσθημα ανακούφισης, παρά διάθεση για πανηγυρισμούς.
Δεδομένης της αναντιστοιχίας ανάμεσα στον πολιτικό στόχο των κρατών-μελών (την ανατροπή του Καντάφι) και της στρατηγικής που στόχευε στην «προστασία των πολιτών», βασιζόμενης στο αμφισβητούμενο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, το ΝΑΤΟ μπορεί σίγουρα να περηφανεύεται, αφού κατάφερε να διαχειριστεί μια μεγάλη πρόκληση και να ενισχύσει το ρόλο του ως ο πιο προβεβλημένος Εύρω-Ατλαντικός θεσμός.
Τώρα όμως έρχονται τα δύσκολα. Ακόμα και πριν τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε πριν έξι μήνες, η Λιβύη δε ήταν ένα κράτος με εύρυθμη λειτουργία. Σήμερα, όμως, είναι σχεδόν διαλυμένη, και θα χρειαστεί ένα τεράστιο ποσό για την ανοικοδόμησή της. Οι ανάγκες της Λιβύης περιλαμβάνουν όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο: διακυβέρνηση, ενίσχυση των θεσμών, οικονομική μεταρρύθμιση και πρωτίστως ασφάλεια.
Όπως στις περισσότερες χώρες όπου έχουν προηγηθεί συγκρούσεις, θα είναι δύσκολο να εγκατασταθεί μια αποτελεσματική και νόμιμη ηγεσία. Το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο, το διοικητικό όργανο που συστάθηκε το Φεβρουάριο από τις διάφορες ομάδες ανταρτών, έχει λειτουργήσει αρκετά καλά, αν λάβουμε υπόψη τις τεράστιες φυγόκεντρες δυνάμεις και τις άλλες πιέσεις. Ωστόσο, οι απαιτούμενες ικανότητες για την ηγεσία ενός κυβερνητικού συμβουλίου εν καιρώ πολέμου είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες που απαιτούνται για τη λειτουργία ενός κυρίαρχου κράτους.
Δεδομένων των πολλών προσώπων που απαρτίζουν το Συμβούλιο, είναι φυσικό να ασκηθεί πίεση μέσα από την Λιβύη, αλλά και από αλλού, να γίνουν εκλογές σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι διάφορες πολιτικές ομάδες θα πρέπει να θέσουν ένα χρονοδιάγραμμα, να ενημερώσουν την ανήσυχη διεθνή κοινότητα και στη συνέχεια να ορίσουν την ημερομηνία. Αλλά αυτή η ημερομηνία θα πρέπει να είναι αρκετά μελλοντική, ώστε να μεσολαβήσει ένα διάστημα προκειμένου να ξεκινήσει η αποκατάσταση των πολιτικών θεσμών και της οικονομίας της χώρας.
Το δικαστικό σύστημα και οι δυνάμεις ασφάλειας, που ήταν εξαιρετικά υποβαθμισμένα και ελεγχόμενα υπό την ηγεσία του Καντάφι, θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα, αν και αυτοί οι τομείς χρειάζονται μια βαθύτερη και πιο μακροπρόθεσμη μεταρρύθμιση. Η ενδημική διαφθορά και ο νεποτισμός, που πάντα χαρακτήριζαν τις αστυνομικές δυνάμεις της Λιβύης, έχουν ξεπεράσει κάθε φαντασία, αλλά σύντομα αυτές θα χρειαστεί να γίνουν πιο λειτουργικές - πιθανότατα μέσω ενός νέου όρκου πίστης προς το κράτος και μιας ταχύρρυθμης επανεκπαίδευσης. Σίγουρα δεν είναι η ιδανική λύση, αλλά θα είναι καλύτερο από το να αφεθεί η αστυνόμευση των εθνικών και επαρχιακών οδών από παραστρατιωτικές πολιτοφυλακές και διάφορες φυλές και ομάδες κρύβει ακόμα μεγαλύτερους κινδύνους.
Η αντιμετώπιση των πολυάριθμων ομάδων ανταρτών που «απελευθέρωσαν» τη χώρα αποτελεί μια από τις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει κάθε νέα προσωρινή κυβέρνηση. Για πολλούς είναι αναμενόμενο πως οι καταστροφικές αεροπορικές επιθέσεις του ΝΑΤΟ σε βάρος των δυνάμεων του Καντάφι σύντομα θα ξεχαστούν, καθώς η ιστορία θα ξαναγραφτεί από τους νικητές ως μια ηρωική αντάρτικη προέλαση ως την Τρίπολη, στην οποία οι ξένοι δεν έπαιξαν ουσιαστικά ρόλο.
Όσο πιο γρήγορα μπορέσουν να αφοπλισθούν αυτές οι δυνάμεις, τόσο το καλύτερο. Πιθανώς πολλές θα ενσωματωθούν στις υπηρεσίες ασφαλείας της Λιβύης, ενώ άλλες θα επιστρέψουν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Οι μεγάλες ποσότητες όπλων που βρίσκονται σκορπισμένες σε όλη τη χώρα θα αποτελέσουν τη μεγαλύτερη πρόκληση για τις προοπτικές της Λιβύης να γίνει ένα κράτος με αποτελεσματική κυβέρνηση.
Οι ένοπλες δυνάμεις του Καντάφι επιλέχθηκαν ανάλογα με την αφοσίωση στον Ηγέτη και την φυλετική τους συνείδηση, και όχι με την αξία τους. Επομένως, ο πειρασμός να τους ξηλωθούν τα γαλόνια και να διωχθούν από τη χώρα μπορεί να είναι μεγάλος για τους νικητές. Όμως, αναμφισβήτητα το σημαντικότερο μάθημα που μας δίδαξε το Ιράκ έχει είναι το πόσο καταστροφική ήταν η απόφαση να διαλυθεί ο στρατός του Σαντάμ χωρίς την καταβολή σύνταξης ή έστω κάποιας αποζημίωσης. Αυτή η κίνηση αποτέλεσε τη ρίζα για πολλά από τα επακόλουθα προβλήματα ασφαλείας του Ιράκ.
Η Λιβύη μπορεί να θεωρηθεί και τυχερή, αφού οι πετρελαϊκές εγκαταστάσεις φαίνεται πως είναι σχεδόν άθικτες από τις μάχες, και ο μαύρος χρυσός θα συμβάλλει σχετικά γρήγορα στην αύξηση των δημόσιων εσόδων. Αντίθετα, άλλες χώρες που βρίσκονται σε φάση ριζικής πολιτικής μετάβασης, όπως η Αίγυπτος και η Τυνησία, εξαρτώνται περισσότερο από τον τομέα των υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης και της τουριστικής βιομηχανίας.
Η διεθνής κοινότητα πρέπει να φανεί έτοιμη να βοηθήσει τη Λιβύη. Επιπλέον, πρέπει να παρθούν αποφάσεις σε συνεργασία με τις ηγεσίες των αναδυόμενων χωρών, για το ποιοι διεθνείς, πολιτικοί και στρατιωτικοί οργανισμοί πρέπει να εμπλακούν. Το ΝΑΤΟ μπορεί να είναι δημοφιλές σήμερα, αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει. Μπορεί να αποδειχθεί ότι οι απόψεις των Λιβύων, όπως και άλλων αραβικών λαών, είναι εξίσου αντιφατικές όσο και εκείνες των Ιρακινών: και μας θέλουν, και δεν μας θέλουν στον τόπο τους.
Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος η Δύση να επαναλάβει τα λάθη του Ιράκ και του Αφγανιστάν. Η συλλογική γνώση της Δύσης για την Λιβύη δεν μπορεί να υποκαταστήσει την βαθιά αντίληψη των Λιβύων για την ιστορία τους και τα όνειρα τους για ένα διαφορετικό μέλλον. Ο Καντάφι ήταν ένας βάναυσος δικτάτορας, αλλά υπήρχε λόγος που κέρδισε την εξουσία και κατάφερε να τη διατηρήσει για 42 χρόνια. Αυτό που μάθαμε από το Ιράκ και το Αφγανιστάν είναι ότι λίγα χρόνια πολιτικής ή θεσμικής ανασυγκρότησης δε μπορούν να ανατρέψουν αιώνες πολιτισμού. Αυτοί οι αιώνες και όχι τα απομεινάρια του καθεστώτος Καντάφι είναι ο πραγματικός εχθρός της αλλαγής στη Λιβύη.
*Ο Christopher Hill διετέλεσε υφυπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, πρέσβης στο Ιράκ, την Νότια Κορέα, την FYROM και την Πολωνία, και ειδικός απεσταλμένος στο Κοσσυφοπέδιο. Σήμερα είναι πρύτανης στην Σχολή Διεθνών Σπουδών του πανεπιστημίου του Ντένβερ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου